Een fietstocht over de dijken langs de Bergsche Maas brengt passanten langs het gemaal Gansoyen. Het is een opvallend gemaal op poten, nu nog verder verbijzonderd met een uitkragend balkon boven de uitstroomplek. Leunend op de houten balustrade van het balkon hebben passanten een prachtig uitzicht over de rivier en haar oevers. Als het rode lampje, dat net voorbij het balkon in het water staat, brandt, zien ze door de stalen roostervloer van het balkon het opgepompte water onder hun voeten door uitstromen. Even verderop wandel je via een trap naar de plek bij het voormalige stoomgemaal waar je aan de voet van de dijk kunt picknicken of de oude pomp van het voormalig stoomgemaal kunt bekijken. Vanuit deze plek heb je ook zicht op de oude houten sluisdeuren van de onlangs gerenoveerde Bovenlandse sluis, een rijksmonument.
Dit bijzondere ensemble van waterstaatskundige kunstwerken is onlangs in twee fasen gerenoveerd, gerestaureerd en toegankelijk gemaakt voor een breed publiek (elektrisch gemaal in 2012, Bovenlandse sluis en stoomgemaal in 2017). Voor Waterschap Aa en Maas was dit het moment om het sluizencomplex meer uitnodigend te maken voor de vele recreanten die over de Zomerdijk passeren en te kunnen vertellen over de rijke historie van het waterstaatsmonument en de belangrijke taak van de waterschappen in Nederland. Nog steeds wordt de waterhuishouding van ’s-Hertogenbosch en omstreken op deze bijzondere kruising van waterwegen geregeld.
Na een analyse van de plek, haar waterstaatkundige geschiedenis en de natuurwaarde van het sluizencomplex heeft Blom&Moors een ontwerp gemaakt voor twee verblijfsplekken en drie informatiezuilen, geïnspireerd op de kenmerkende materialisering en detaillering van de ingenieurswerken en het omliggende weidse landschap.
Door middel van de beide verblijfsplekken kan het waterschap haar kerntaak (watermanagement) laten zien en beleven. Wat ooit een verkommerde plek was, is nu een monumentaal gebaar in het landschap met educatieve en recreatieve waarde.
Uitstroomplek
De uitstroomplek is vormgegeven als een uitkragend stalen balkon met een stalen balustrade en houten railing. In de vloer is een band met woorden als 'tags' opgenomen die kijkers bewust maken van de historie van de plek. Voor wie wat langer wil blijven is er een bank geplaatst.
Het balkon is te bereiken via een trap van betonnen platen die in de groene dijk is gelegd. Bovenaan de trap staan een informatiezuil en een aantal fietsbeugels. Banken en vloerplaten zijn afkomstig uit de reeks Solids&Seats die Blom&Moors in 2012 voor Struyk Verwo Infra heeft ontwikkeld.
Voormalig stoomgemaal
Gemaal Gansoyen bemaalt het Oude Maasje en regelt de waterstand in het achterliggende binnendijkse gebied. Het maakt deel uit van het rijksmonument Bovenlandse sluis, een kruispunt van twee waterwegen. Het gemaal heeft de functie overgenomen van het stoomgemaal dat ooit aan de andere zijde van de Bovenlandse sluis stond en dienst deed van 1898 tot 1963. Ook delen van het voormalig stoomgemaal zijn recentelijk geheel gerestaureerd. De pomp en waaier met waaierput zijn geconserveerd en op de plek behouden. In de vloer zijn illustere namen van onderdelen van de stoommachine opgenomen zoals krukwang, slakkenhuis en excentriekring. Ook hier is een eenvoudige bank voor passanten aanwezig. Op de informatiezuil is te lezen hoe het stoomgemaal destijds functioneerde.
Informatiezuilen
De drie informatiezuilen en de ingelegde panelen zijn uitgevoerd in glad zelfverdichtend beton waarin de naam en het jaartal van het kunstwerk zijn opgenomen. Met een speciale digitale printtechniek zijn de betonnen panelen voorzien van tekst, tekeningen en foto’s die daardoor als het ware opgaan in het betonnen vlak. Blom&Moors heeft de inhoud, illustraties en lay-out verzorgd. Er is informatie opgenomen over de waterstaatkundige werking, de cultuurhistorie en de huidige waarde voor de natuur. De paling, de aalscholver en de bever die in de betonnen zuilen zijn gestraald, verwijzen naar deze natuurwaarde.
Lees hier het nieuwsbericht van Struyk Verwo Infra over het Balkon aan de Maas >>